Hoe Amerikaans is de hamburger eigenlijk?

Uiteraard claimt het plaatsje Hamburg in het westen van de staat New York de eer, zelfs met een jaartal erbij: 1885, toen de eerste hamburger zou zijn verkocht op een plaatselijke county fair. Dat klinkt te mooi om waar te zijn en dat is het ook, want het begrip ‘hamburg steak’ of ‘hamburger steak’ komt al decennia eerder voor op de kaarten van restaurants in New York. Daarmee werd een gerecht van gehakt of gemalen vlees aangeduid.

Grappig genoeg komt daarmee toch de Duitse stad Hamburg in beeld als naamgever. De Duitse keuken kent al sinds lang de platgeslagen gehaktbal (Frikadelle of Bullette genaamd) en de gehakte biefstuk, bij ons niet voor niets bekend als Duitse biefstuk. Het is niet onwaarschijnlijk dat zeelieden en de vele honderdduizenden emigranten uit Duitsland en Oost-Europa die via de Hamburgse haven naar de Nieuwe Wereld vertrokken het gerecht hebben ‘meegenomen’ en in Amerika hebben geïntroduceerd.

So far, so good – maar dat is nog maar de helft van het verhaal, want waar komt het broodje dan vandaan? Ook die ‘uitvinding’ is niet met honderd procent zekerheid aan één persoon toe te schrijven. Vast staat dat de ‘hamburger sandwich’ rond de vorige eeuwwisseling ten tonele is verschenen. Ook is duidelijk dat de sandwich snel populair werd bij festivals en andere manifestaties waarbij uit het vuistje werd gegeten – het is tegenwoordig niet anders. Een van de mogelijke bedenkers is ene Charlie Nageen uit het plaatsje Seymour in Wisconsin, die naar eigen zeggen al in 1885 tijdens een county fair hamburgers tussen twee sneden brood verkocht. Waar of niet, de activiteiten van deze ‘Hamburger Charlie’ worden in Seymour nog steeds gevierd met een jaarlijks ‘Burger Fest’.

Te midden van al deze onduidelijkheid staat wél vast waar voor het eerst hamburgers als een vorm van fastfood zijn geproduceerd. Dat was in Wichita, Kansas, waar Walter Anderson en Edgar Ingram in de jaren twintig een keten van hamburgerrestaurants opzetten, White Castle genaamd. Door ze op een soort lopende band te maken werd de productie goedkoper en konden klanten veel sneller worden geholpen. Bovendien gebruikten ze goed vlees en werkten ze hygiënisch. Twee grote winstpunten, want tot dan toe was de kwaliteit van hamburgers op z’n zachtst gezegd vaak twijfelachtig. White Castle, dat nog steeds bestaat (circa vierhonderd vestigingen in het midwesten en Tennessee), geldt daarmee als ’s werelds eerste fastfoodketen.

Grappig is ten slotte dat de hamburger, waar lange tijd wat op werd neergekeken, de laatste jaren steeds populairder wordt in de ‘betere’ keuken. Ook chique restaurants en sterrenkoks hebben tegenwoordig burgers op het menu staan, vaak met ingrediënten als truffel en foie gras. Dat hadden de negentiende-eeuwse landverhuizers niet kunnen bedenken.