Basketbal

Basketbal werd eind negentiende eeuw bedacht door James Naismith, een Canadees die als sportcoach werkte bij het Springfield College in Massachusetts. In december 1891 kreeg Naismith de opdracht om binnen twee weken een intensieve binnenactiviteit te verzinnen omdat zijn klas steeds geïrriteerder raakte omdat er door de strenge winter geen buitensporten beoefend konden worden. Daarnaast moest de nieuwe activiteit ervoor zorgen dat de studenten in conditie zouden blijven.

Uiteindelijk kwam Naismith met het idee om een spel met een bal en manden ('baskets') in te voeren, dat hij onder andere gebaseerd had op Ullamaliztli, een eeuwenoud balspel dat gespeeld werd door Azteken. Hij stelde dertien regels op voor het spel, dat hij toepasselijk basketbal noemde. Naismith verdeelde zijn klas in twee teams en zorgde ervoor dat er twee manden aan het balkon van de gymzaal bevestigd werden. Nadat de regels waren uitgelegd, kon de allereerste basketbalwedstrijd ooit beginnen. De wedstrijd werd gespeeld met een voetbal en de spelers mochten de bal alleen overgooien: het concept van dribbelen werd pas in 1901 geïntroduceerd. Elke keer als er een punt gescoord was, werd de wedstrijd even stilgelegd, zodat de conciërge de bal uit de mand kon halen. Later werden de bodems uit de manden gehaald, pas in 1906 werd overgestapt op ijzeren ringen.

De eerste openbare wedstrijd vond plaats in Springfield op 11 maart 1892. Een jaar later werd de sport gepromoot door de YMCA (Young Men's Christian Association) en werd basketbal ook buiten de Verenigde Staten en Canada steeds bekender.

In eerste instantie werd de nieuwe sport vooral beoefend op scholen. Basketbal werd echter ook snel buiten de gymzalen opgepikt, met name door Afro-Amerikanen die begin twintigste eeuw nog lang niet geaccepteerd waren in Amerika. Basketbal werd voor hen steeds meer een sociaal middel tot binding. Langzaam maar zeker evolueerde de sport van een blanke vorm van ontspanning naar een zwarte vorm van overleving, waardoor ook bij de professionele teams steeds meer zwarte spelers op het veld verschenen. In de loop der jaren namen het showelement in en het respect voor de sport toe. Zoals straatvoetbal ook vaak meer om de trucjes dan om de effectiviteit gaat, nemen basketballers eveneens graag wat meer risico’s om het spel esthetisch hoog te houden. Er wordt zo veel gescoord in het basketbal dat krachtige dunks, alley-oops en slimme lay-ups zo nu en dan nodig zijn om het publiek op de banken te krijgen.

Overigens is basketbal een van de weinige sporten waarbij de ontwikkeling van de vrouwelijke variant ongeveer gelijk opliep met de mannelijke variant. In 1892 nam Senda Berenson de basketbalregels over voor vrouwen en vier jaar later werd de eerste wedstrijd tussen vrouwelijke teams gespeeld.

De regels bij het basketbal zijn vrij eenvoudig. De afmetingen van het speelveld kunnen enigszins variëren, maar over het algemeen is het veld ongeveer 28 bij 15 meter (de velden van de NBA zijn iets groter). Een booglijn op circa 7 meter van de basket markeert de grens tussen het tweepunts- en driepuntsgebied. De basket zelf hangt op 3,05 meter en de vrije worplijn ligt op 5,80 meter van de achterlijn. Er kan gefloten worden voor verschillende fouten. Zo mag je niet meer dan twee passen lopen met de bal zonder te dribbelen en is het niet toegestaan om te dribbelen, de bal vast te houden en vervolgens verder te dribbelen (‘second-dribble’). Bij lichamelijk contact tijdens een doelpoging wordt er voor een overtreding gefloten. Als de aanvaller ondanks de overtreding toch scoort, krijgt hij één vrije worp (‘and-one’ genoemd). Als hij niet scoort, mag hij – afhankelijk van de plaats waar de overtreding wordt gemaakt – twee of drie vrije worpen nemen.

De spelers van de ploeg in balbezit mogen niet langer dan drie seconden in de gekleurde zone onder de basket ('de paint') van de tegenstander staan. Vandaar dat er altijd enkele spelers naast elkaar aan de lijn staan, wachtend op het goede moment om naar binnen te komen. Een aanval mag maximaal 24 seconden duren.

Een basketbalteam bestaat uit vijf spelers die allemaal hun eigen positie hebben:

1. De point-guard is de spelverdeler die de bal heeft aan het begin van een aanval. Hij is beweeglijk, snel en vaak klein, waardoor hij dynamisch kan spelen. Een goede guard geeft veel assists en scoort daarnaast regelmatig driepunters. De bekendste point-guards uit de NBA zijn Steve Nash, Jason Kidd en Rajon Rondo.

2. De shooting-guard is de beste schutter en vaak de beste speler van het team. Hij moet zijn eigen schoten creëren, bijvoorbeeld door uit een dribbel te schieten of door vrij te lopen achter de driepuntslijn). Het zijn meestal shooting-guards die uitgroeien tot de grootste spelspelers, zoals Kobe Bryant, Dwayne Wade, Manu Ginobli en Michael Jordan.

3. De small-forward speelt vooral tussen de driepuntslijn en de basket. Waar de shooting-guard vooral vanuit het veld schiet, probeert de small-forward dichter bij de basket te komen. Hij is constant in beweging bij de basket en kan overtredingen uitlokken waardoor hij vrije worpen krijgt. Onder meer LeBron James en Kevin Durant spelen als small-forwards in de NBA. De meest populaire small-forward allertijden is waarschijnlijk Larry Bird van de Boston Celtics in de jaren 1980.

4. De power-forward speelt vooral bij de basket en komt minder het veld in dan de small-forward. Tot zijn kwaliteiten behoren vooral lay-ups en post-moves (scoren vanuit een positie met de rug naar de basket toe). Vaak is dit een lange speler, meestal boven de 2.05 meter, die veel rebounds kan maken. De power-foward probeert onrust te stoken in de defensie van de tegenpartij. Tot de beste power-forwards van de NBA behoren de Spanjaard Pau Gasol, Kevin Garnett, de Duitser Dirk Nowitzki, Amar’e Stoudemire en vroeger de extravagante Dennis Rodman.

5. De center, ten slotte, is fysiek de meest imposante speler. Deze speler rent van basket naar basket en wacht op rebounds of een goede bal voor een post-move. De meest opmerkelijke centers uit de geschiedenis zijn Shaquille O’Neal, Yao Ming, Kareem Abdul-Jabbar en Wilt Chamberlain.

Bij basketbalwedstrijden bestaat heel wat terminologie om een aanval te beschrijven. Wanneer uit een pass in één volgende beweging een score volgt, wordt dit een assist genoemd. Het scoren zelf kan op verschillende manieren gebeuren. Een jump-shot is een normaal schot vanuit een sprong vanuit het veld. Wanneer een speler op de basket af loopt, rondt hij de aanval af met een lay-up, waarbij de bal als het ware in de basket gelegd wordt of een dunk. Deze laatste is een van de moeilijkste technieken binnen de sport: een ultiem teken van kracht. Ten slotte is er nog de post-move, die meestal wordt uitgevoerd door de sterke en lange spelers. Deze wordt aangespeeld met de rug naar de basket, draait weg en gooit de bal over zijn verdediger door de mand. Wanneer de aanvaller mist, volgt een rebound, die zowel door het aanvallende als door het verdedigende team gewonnen kan worden. Over het algemeen wordt circa tachtig procent van de rebounds door het verdedigende team gewonnen, waardoor het maken van aanvalsrebounds een belangrijke manier is om het verschil te maken in een wedstrijd.

De snelheid van de sport maakt een wedstrijd conditioneel zwaar. Het is daarom ook gebruikelijk dat er doorlopend gewisseld wordt, waarbij de vijf starters doorgaans het meest op het veld staan.

NBA

De hoogste basketbalafdeling in de Verenigde Staten is de NBA, de National Basketball Association. Deze NBA bestaat uit twee Conferences (de Eastern en de Western Conference), die vervolgens weer zijn opgedeeld in drie divisions van ieder vijf teams. Alle teams spelen tegen elkaar, maar de division-genoten speler vaker tegen elkaar dan conference-genoten. Wie precies hoe vaak tegen wie speelt, wordt bepaald door een enorm ingewikkelde formule, waardoor het schema er voor leken vaak puur willekeurig uitziet. De grote afstanden tussen de steden zorgen er overigens voor dat een team vaak meer dan vijf uitwedstrijden achter elkaar speelt. Het reguliere seizoen telt 82 wedstrijden, van oktober tot april, waarna 16 teams zich kwalificeren voor de play-offs en er door middel van een knock-out-systeem de kampioen bepaald wordt.

dNBA en Collegeteams

Onder de NBA is er nog de dNBA ('development NBA'), voor basketballers die niet (meer) bij een college- of university-team zitten, die niet meer tot de hoofdselectie van de NBA horen of die uit het buitenland komen en wachten op de eerstvolgende selectie (‘draft’).

Ten slotte heb je nog een competitie met collegeteams, waar universiteiten en hogescholen aan deelnemen. Collegebasketbal is redelijk groot en er worden vaak spelers uit de college league gescout voor NBA-teams. Het hoogtepunt zijn de landelijke play-offs in maart (March Madness), wanneer de beste teams strijden om de landstitel.

Ieder jaar in juni, na het reguliere NBA-seizoen, vindt de draft plaats. Daarin worden de beste spelers uit de college leagues en enkele buitenlandse spelers op een lijst gezet, waarvan de NBA-teams één voor één een speler mogen kiezen. De keuzevolgorde wordt bepaald door de eindstand van het afgelopen seizoen, waarbij de slechtst presterende teams als eerste een speler mogen kiezen – tenzij deze clubs hun ‘draft picks’ verhandeld hebben. Door deze manier van draften en het instellen van een maximumsalaris (‘salary cap’) blijven teams in de NBA aan elkaar gewaagd, waardoor de competitie genivelleerd wordt.

In het basketbal zijn er, ondanks het feit dat nivellering hoog in het vaandel staat, enkele teams die altijd wel iets meer kans op de titel maken. Zo zijn de Boston Celtics de recordkampioen en staan ze vooral bekend om het feit dat ze zonder al te veel bombarie vaak in de bovenste regionen meedraaien. De LA Lakers spelen vanwege hun Hollywood-imago vaak wat meer op de voorgrond en zijn de meest realistische uitdager om de Celtics voorbij te streven in kampioenschappen. Jaarlijks zijn er nieuwe kandidaten die de Celtics en de Lakers naar de kroon steken, maar meestal zijn deze teams afhankelijk van de trades die ze dat seizoen maken. In 2011 hebben de Miami Heat en de New York Knicks met een aantal spetterende aankopen de weg van de subtop naar de top ingezet. Daarnaast behoren de Chicago Bulls, de Orlando Magic, Oklahoma City Thunder en de San Antonio Spurs tot de subtop van de NBA.

Eastern Conference