1778: Kapitein James Cook ontdekt de westkust van Canada

Hoewel de oostkust van Canada al in de vijftiende en zestiende eeuw werd verkend en geclaimd door Engelse en Franse ontdekkingsreizigers, komt de westkust pas vele jaren later in zicht. In 1774 ontdekt Juan Pérez de 'Santa Margarita'-eilanden in de Stille Oceaan, ten westen van Canada. Twee jaar later start James Cook zijn derde en laatste ontdekkingsreis, waarmee hij een groot deel van de Canadese westkust in kaart brengt.

James Cook (1728-1779) is een cartograaf en zeevaarder uit Groot-Brittannië die met name bekend staat om zijn drie ontdekkingsreizen op de Grote Oceaan. De eerste en tweede tocht gaan naar het zuiden, waar Cook onder andere langs Indonesië, Australië, Nieuw-Zeeland en Tasmanië vaart. De derde reis begint op 12 juli 1776, Cook richt zijn blik dan noordwaarts, met als bestemming Noord-Amerika. De zeevaarder krijgt de opdracht mee om de beruchte 'Noordwest Passage' te vinden: een lang gezochte waterroute die de Grote Oceaan verbindt met de Noord-Atlantische Oceaan. De expeditie wordt gemaakt door ongeveer 380 bemanningsleden die verspreid zijn over twee schepen. Resolution wordt bestuurd door James Cook zelf en Discovery vaart onder leiding van Charles Clerke. De tocht gaat via Kaapstad richting het oosten en na een korte stop op Tahiti worden de zeilen gehesen op weg naar Amerika.

De eerste belangrijke ontdekkingen van Cook deze reis zijn de 'Sandwicheilanden' Kauai en Niihau. Het zijn twee westelijke eilanden van wat we nu kennen als Hawaï, een grondgebied dat voor de Europeanen tot dan toe onbekend was. De crew verblijft hier twee weken en zet dan koers naar Noord-Amerika. Op 7 maart is ze ter hoogte van 'New Albion', aan de kust van Californië. In eveneens twee weken tijd volgt men de kust noordwaarts en zetten ze het gebied dat ze verkennen langzaam maar zeker op de kaart. Tussentijds wordt niet één haven ontdekt, laat staan een spoor van de gezochte Noordwest Passage. In de driftige zoektocht naar een aanlegplaats wordt de mond van de Columbia Rivier, die Canada in stroomt richting onder andere Vancouver, volledig over het hoofd gezien. Op 22 maart 1778 ziet Cook een smalle opening die de hoop op een haven doet herleven. De bemanning zou dan na lange tijd varen eindelijk aan land kunnen. Helaas is de opening dichtgeslibd en is aanmeren onmogelijk. Cook doopt de ontoegankelijke haven Cape Flattery.

Na Cape Flattery passeren de schepen, zonder dat de bemanning zich ervan bewust is, de Straat van Juan de Fuca, de zeestraat die uitmondt in de Straat van Georgia en Puget Sound, die samen de natuurlijke grens vormen tussen de Verenigde Staten en Canada. Op Nootka Sound, aan de westkust van het huidige Vancouver Island, leggen de schepen aan ter hoogte van Yoqot, een dorp dat wordt bewoond door indianen. De aanlegplaats noemt de kapitein Ship Cove. Tegenwoordig staat Ship Cove bekend als Resolution Cove, wat verwijst naar het schip waarmee Cook de reis maakte. De bemanning verblijft er ongeveer een maand en drijft tussentijds belangrijke handel met de inwoners. Met name huiden van zeeotters en pelsrobben zijn populair, omdat ze veel geld op kunnen leveren bij Aziatische en Europese marktkoopmannen.

Na het vertrek uit Nootka Sound trekken Cook en zijn mannen verder noordwaarts om via Unalaska de Beringstraat te bereiken. Hoewel ze met één enkele reis nu een meerderheid van de Noord-Amerikaanse westkust in kaart hebben gebracht, komen ze hier in moeilijkheden. De Beringstraat is een zeestraat tussen de Grote Oceaan en de Noordelijke IJszee en scheidt Siberië en Alaska van elkaar. Het is er erg koud. Wegens dikke lagen ijs is doorvaren onbegonnen werk, tot grote frustratie van de ontdekkingsreiziger. De sfeer tussen Cook en zijn crew wordt grimmiger. Ondanks deze tegenvaller kan Cook wel grote delen van de Amerikaanse kant van de straat in beeld brengen. Dankzij hem is bijvoorbeeld Cook Inlet (Alaska) bekend. Na meerdere mislukte pogingen tot doorvaren van de Beringstraat, trekt de vloot via de Siberische kust uiteindelijk terug naar het zuiden, waar ze opnieuw aanmeren in Hawaï.

Het is dan 1779. Op het moment dat de schepen aanmeren, vieren de Hawaïanen het Makahiki-festival. Captain Cook wordt gezien als Lono: een god uit de zee die vereerd moet worden. Cook verkent binnen een maand het grote eiland Hawaï en de Kealakekua-baai. Daarna worden de zeilen opnieuw gehesen om de verkenning van de noordelijke Grote Oceaan te hervatten. Kort na vertrek barst er noodweer los, waarbij de voormast van de Resolution breekt. Noodgedwongen keert de vloot terug naar Hawaï, waar men dit keer allerminst met open armen wordt ontvangen. Het Makahiki-seizoen is voorbij en er moet nu een andere god worden geëerd. En twee goden tegelijk op aarde: dat kan nu eenmaal niet. Er breken meerdere rellen uit tussen de Hawaïanen en de Britse zeevaarders. De Hawaïanen stelen een boot omwille van het ijzer. Wanneer Cook deze terugeist en een tegenstander gijzelt, wordt deze Hawaiaan gedood. Dat is de druppel. Er breekt een gevecht uit waarbij Cook en vier van zijn mannen om het leven komen. Het is 14 februari 1779 en de derde ontdekkingsreis van Captain Cook komt definitief ten einde. Het einde van een expeditie De expeditie wordt voortgezet onder leiding van Clerke, maar ook hem lukt het niet om de Beringstraat door te varen. Hij overlijdt uiteindelijk aan tuberculose en het is John Gore, eerste luitenant, die de verantwoordelijkheid volledig op zich neemt door het commando over te nemen. Hij brengt de schepen op 4 oktober 1780 weer veilig terug aan de Engelse kust.

Als je meer wilt weten over de ontdekkingsreizen van James Cook is De Thuiskomst van Anna Enquist een aanrader. De roman wordt verteld vanuit Elizabeth, de vrouw van James Cook.