1990: De Golfoorlog

De voorgeschiedenis van de Golfoorlog is erg complex, vooral door de wisselende posities die onder andere de Verenigde Staten en Irak innamen. Zo hadden de Amerikanen aanvankelijk steun geboden aan Irak, dat van 1980 tot 1988 in een oorlog met Iran verwikkeld was. Irak werd tijdens die oorlog ook gesteund door de oliestaat Koeweit. Nadat Irak de oorlog in 1988 gewonnen had, viel het land zijn voormalige bondgenoot Koeweit binnen, waarna de Verenigde Staten opeens als vijand tegenover Irak stonden.

De reden dat Irak Koeweit binnenviel, heeft voornamelijk met geld te maken. Nadat Irak de overwinning op Iran had behaald, had het grote schulden bij Saudi-Arabië en Koeweit. Ondanks herhaaldelijke verzoeken van Irak om de schulden als ‘broederstaat’ kwijt te schelden, bleven de twee oliestaten onverbiddelijk en eisten ze hun geld terug. De relatie tussen Irak en Koeweit was extra grillig, omdat Irak al sinds de onafhankelijkheid had beweerd dat Koeweit Irakees grondgebied was. Bovendien was Irak niet blij met de gigantische overproductie van Koeweit. Door de zware verliezen die Koeweit had geleden tijdens de Irak-Iranoorlog draaide de olieproductie overuren, om zo snel mogelijk inkomsten te krijgen. Door deze overproductie daalden de olieprijzen echter fors, wat ook economische gevolgen had voor Irak. Ten slotte beweerde Irak dat Koeweit de landsgrenzen niet respecteerde en dat het olie stal uit Roemajla, een gigantisch olieveld in Irak.

De spanningen liepen steeds hoger op, niet alleen tussen Irak en Koeweit, maar ook in Irak zelf. Zo werd er in het land hard opgetreden tegen buitenlanders, waarbij martelmethoden niet geschuwd werden. Dit kwam niet ten goede aan de reputatie van Irak in de westerse wereld en de Verenigde Staten en Groot-Brittannië begonnen het land steeds scherper in de gaten te houden.

In juli 1990 veroordeelde Irak het gedrag van Koeweit en dreigde het openlijk met militair geweld. Er werden tienduizenden Iraakse troepen bij de grens met Koeweit gelegerd. Een aanval op Koeweit werd steeds waarschijnlijker, waardoor de Amerikaanse vloot in de Perzische Golf op scherp werd gezet.

De druppel die de emmer deed overlopen was een meningsverschil over geld. Nadat Irak, dat 10.000.000 dollar van Koeweit had geëist als compensatie voor de ‘gestolen’ olie op Roemajla, slechts 9.000.000 dollar toegezegd kreeg, besloot het tot aanval over te gaan. Op 2 augustus 1990 vielen Iraakse troepen onder leiding van Saddam Hoessein Koeweit-Stad, de hoofdstad van Koeweit, binnen. Ondanks de openlijke dreigingen van Irak was Koeweits leger niet voorbereid en werd het na een ongelijke strijd al snel onder de voet gelopen. De koninklijke familie en de regering sloegen op de vlucht, waarna Saddam Hoessein Koeweit tot provincie van Irak verklaarde. Na een tijdelijk provinciaal gouvernement werd de neef van Hoessein op 8 augustus als gouverneur van Koeweit aangesteld.

Binnen enkele uren na de Iraakse aanval drongen de Verenigde Staten en Koeweit aan op een spoedbijeenkomst van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Op 6 augustus stelde de VN economische sancties in voor Irak. Iets later werd de zee geblokkeerd om de sancties te versterken. Toen de dreiging toenam dat Irak ook de Amerikaanse bondgenoot Saudi-Arabië zou aanvallen, stelden de Verenigde Staten op 7 augustus de Operation Desert Shield in om Saudi-Arabië te beschermen. Binnen de kortste keren waren er meer dan 500.000 Amerikaanse troepen gelegerd in Saudi-Arabië.

Hoessein stelde verschillende voorwaarden waardoor de vrede bewaard zou kunnen blijven. Zo wilde hij dat Syrië zich uit Libanon terugtrok en dat Israël de Gazastrook met rust zou laten. De Verenigde Staten meldden echter op geen enkel voorstel in te gaan voordat Irak zich volledig had teruggetrokken uit Koeweit. Eind november kondigde de VN Veiligheidsraad aan dat Irak tot 15 januari 1991 de kans kreeg om zich terug te trekken uit Koeweit.

De Verenigde Staten stelden een grote internationale coalitie in, waar in totaal 34 landen aan zouden deelnemen. De Amerikaanse commandant Schwarzkopf werd aangesteld als aanvoerder van de internationale troepen. Ondertussen was de deadline van 15 januari verstreken en had Irak nog geen enkele troep teruggetrokken. De daadwerkelijke Golfoorlog stond op het punt van beginnen.

In de nacht van 16 op 17 januari begon de Golfoorlog met operatie Desert Storm. Coalitietroepen trokken ten aanval en startten het massale luchtoffensief dat later beroemd zou worden onder de naam Operation Desert Storm. Meer dan 100.000 gevechtsvliegtuigen trokken over Irak en Koeweit, waar meer dan 880.000 ton aan bommen werd gedropt. De voornaamste doelwitten waren militaire installaties, fabrieken en wapenopslagplaatsen. Doordat er wereldwijd videobeelden van de bombardementen werden uitgezonden, die vanuit de vliegtuigen waren gefilmd, kreeg de Golfoorlog de bijnaam ‘Video Game War’.

Halverwege februari 1990 kwam Irak met een nieuw vredesvoorstel, waarbij een staakt-het-vuren werd voorgesteld. Irak veegde hierbij de eerdere eis dat Israël zich moest terugtrekken uit de Gazastrook van tafel. De Sovjet-Unie vond dit een redelijk voorstel en stemde er mee in. De Verenigde Staten namen echter geen genoegen met het voorstel en besloten over te gaan tot Operation Desert Sabre, een grondaanval.

Al snel bleek dat de coalitie sterker was en werden diverse Irakese stations, bestuurlijke centra en systemen platgelegd. De coalitietroepen, die tot dan toe voornamelijk vanuit buurlanden als Saudi-Arabië hadden gevochten, trokken het door Irak bezette Koeweit steeds verder binnen. De Iraakse soldaten gaven zich na kortstondige gevechten doorgaans vrij snel over, waardoor de coalitietroepen gestaag konden doorstoten. Op 27 februari riep Hoessein de Iraakse troepen terug en kon de hoofdstad van Koeweit bevrijd worden. De oorlog was voorbij.

Maandenlang was de Golfoorlog wereldnieuws, voornamelijk na de start van Operation Desert Storm. CNN had een belangrijk aandeel in de nieuwsvoorziening, waardoor de Golfoorlog als een van de belangrijkste redenen voor de groei van CNN wordt beschouwd.

Een van beruchtste beelden uit de Golfoorlog is de zogenaamde ‘Highway of Death’, de weg die Iraakse troepen gebruikten om terug te keren naar Irak. Tijdens hun terugtocht werden duizenden voertuigen met hun inzittenden intensief gebombardeerd door de Amerikaanse luchtmacht, waardoor er een spoor van vernieling achterbleef. Naderhand kwam er felle kritiek op de aanval, omdat het niet gebruikelijk is om terugtrekkende troepen te bombarderen. Bovendien zouden zich in de Iraakse voertuigen ook veel vluchtende burgers bevonden hebben.

Als gevolg van het verzwakte Irak braken diverse opstanden in het land uit. Veel inwoners gingen er vanuit dat Saddam Hoessein afgezet wou worden als leider en dat de Amerikanen hierbij te hulp zouden schieten. De Amerikanen hielden zich echter afzijdig, uit vrees dat er chaos zou ontstaan na afzetting van Hoessein. Hier kwam veel kritiek op, vooral aan het adres van president Bush Sr. Uiteindelijk zou diens zoon in 2003 het ‘onvoltooide werk’ beëindigen tijdens een tweede Golfoorlog, die minstens net zo complex zou zijn als zijn voorloper.