1974: Super Outbreak

Het lijkt een dag net als anders. Er worden voor 3 april 1974 wel wat regenbuien langs de oostkust van de Verenigde Staten verwacht en mogelijk enkele onweersbuien richting het middenwesten van de natie. Nietsvermoedende inwoners gaan dus gewoon naar werk of naar school en beginnen net als normaal aan hun dag. Wat ze niet zien is dat zich in de lucht langzaam een storm van ongekende kracht begint te vormen. Weerkundigen die deze bewegingen waarnemen beschikken enkel over ouderwetse apparatuur die weinig informatie verschaft. Ze beseffen dat de weersomstandigheden van 3 april een mogelijke situatie bieden voor de vorming van grote stormen, maar ze kunnen met geen mogelijkheid stellen hoe groot deze precies zouden kunnen worden, waar ze zouden kunnen uitbreken en hoe lang ze aan zouden kunnen houden. De uiteindelijke waarschuwing van het weerinstituut komt te laat. Meer dan honderd zeer krachtige tornado’s hebben zich dan al gevormd en volgen een vernietigend en dodelijk pad.

De kracht en frequentie van de tornado’s van de superuitbraak op 3 en 4 april zijn het resultaat van een uitzonderlijke combinatie van factoren op het juiste moment. De kans op een dergelijke uitbraak is klein en komt naar schatting maar eens in de vijfhonderd jaar voor. In de middag van 3 april bouwt zich in de lucht boven de Verenigde Staten een enorme energie op. Het begint allemaal met een verstoring van de hoge luchtstromen boven de zuidelijke staten in combinatie met een sterke poolwind, die samen leiden tot een versterking van het lage drukgebied ten oosten van de Rocky Mountains. Dit lagedrukgebied verplaatst zich terwijl het om zijn eigen as draait, wat een warme natte luchtstroom veroorzaakt vanuit de Golf van Mexico naar de Ohio River vallei. De van nature stijgende warme lucht wordt echter gehinderd door een droge warme stroom hoog in de lucht, afkomstig van het droge zuidwesten van de Verenigde Staten. Tussen beide luchtlagen ontstaat er hierdoor een bezinksel van lucht, die zich als het ware als een afsluitend deksel over de vochtige onderstroom voegt. Waar de warme, natte lucht normaal naar boven zou stijgen om onweerswolken te vormen en zo energie kwijt te raken, kan dit nu niet door de hinderende toplaag lucht.

De zon schijnt de hele morgen van 3 april, waardoor de vochtige warme lucht nog verder wordt verhit en de stijgende kracht groter wordt. In de vroege middag heeft zich een enorme druk opgebouwd in de lucht over een groot gebied dat zich uitstrekt over onder andere Ohio, Alabama, Georgia en Illinois. De stijgende lucht heeft uiteindelijk zoveel energie opgebouwd dat het door het afsluitende ‘deksel’ van de bovenlaag barst. De krachtige luchtstromen die daarbij ontstaan vormen in totaal bijna honderdvijftig krachtige tot zeer krachtige tornado’s die door dertien staten razen.

De verschillende tornado’s volgen zestien uur lang een vernietigend pad door een deel van de Verenigde Staten. Als de storm gaat liggen, blijkt pas hoe groot de schade is. Bijna zesduizend mensen zijn gewond geraakt en er zijn driehonderddertig doden gevallen. Over een linie van ruim vierduizend kilometer hebben de wervelwinden een grote ravage achtergelaten. Huizen zijn uit hun voegen gerukt, dieren en inboedels zijn met de wind verdwenen en auto’s zijn honderden meters verderop terechtgekomen.

De kracht van de tornado’s van 1974 was ongekend groot. Tornado’s worden in kracht gemeten met de Fujita-schaal. Deze schaal loopt van F0, met een windkracht van zestig kilometer per uur, tot F5, met een windkracht tot over de vijfhonderd kilometer per uur. In de Verenigde Staten werden in 1973 in totaal ruim duizend tornado’s gerapporteerd, waarvan slechts één F5 op de schaal van Fujita haalde. Tijdens de superuitbraak van 1974 halen maar liefst zes tornado’s deze kracht en worden er nog eens 88 met windkracht F2 (tweehonderdzestig kilometer per uur) op de schaal van Fujita gemeten.

De meest krachtige tornado van allemaal is ook meteen de meest gevaarlijke. Om half vijf in de middag van 3 april voegen drie verschillende stormen zich samen tot een grote tornado die landt op het huis van de Winston-familie, vlak bij Xenia, Ohio. Een van de dochters van de familie, Debby Winston, ziet net op tijd een enorme zwarte wolk vormen voor hun huis en duikt met haar moeder en zusje een kast in. Vlak daarna ontploft hun huis en Debby wordt bijna honderd meter van haar verblijfplaats weggeslingerd. Zowel zij als haar moeder en zusje komt er met enkele botbreuken vanaf. De tornado beweegt zich vervolgens richting Xenia met een van de grootste windkrachten ooit geregistreerd: 515 kilometer per uur. De tornado is zo groot dat mensen die hem waarnemen niet eens de typerende slurf kunnen zien, maar alleen een grote grijze kolkende massa. De tornado vernietigt alles en iedereen op zijn pad.

Hoewel stormen als die van 1974 niet te voorkomen zijn, kunnen we ze tegenwoordig door betere meetinstrumenten veel eerder detecteren en met meer precisie voorspellen. Hierdoor kan een weerinstituut vroeger een waarschuwing of weeralarm afgeven. De Verenigde Staten hebben in de afgelopen decennia 4,5 biljoen dollar geïnvesteerd in de ontwikkeling van betere meetapparaten, zodat stormen, orkanen en tornado’s tot in details voorspeld en gevolgd kunnen worden. Tornado’s kunnen tegenwoordig worden ontdekt voordat ze gevormd zijn, tot elf minuten voor het daadwerkelijk ontstaan van de slurf. In deze kostbare tijd kan er een weeralarm uit worden gegeven zodat mensen zich voortijdig in veiligheid kunnen brengen. De uitbraak van 1974 heeft de inwoners van de Verenigde Staten duidelijk gemaakt dat voorbereidingen op dergelijke stormen van levensbelang zijn. Vooral in de zuidelijke staten waar tornado’s met regelmaat voorkomen hebben veel mensen tegenwoordig een schuilkelder om grote stormen veilig uit te kunnen zitten.