1928: Steamboat Willie en de beginjaren van Disney

Walt en Roy Disney werden aan het begin van de twintigste eeuw geboren in Chicago, net als hun zus en twee broers. In 1906 verhuisden ze naar Marceline, waarvan de hoofdstraat later vermoedelijk model stond voor Main Street USA in Disneyland. In Kansas City ging Walt Disney, na een tweede verhuizing, naar de kunstacademie en volgde een schriftelijke cursus cartoons. Walt vond in 1919 werk als tekenaar en inkter en maakte in zijn vrije tijd animatiefilms. Zo nu en dan lukte het hem om een filmpje te verhuren aan de plaatselijke bioscoop.

Omdat dit geen vetpot was, besloot Walt te verhuizen naar Los Angeles, waar zijn broer Roy woonde. Samen begonnen ze de Hyperon Avenue Studios. Ze maakten een aantal tekenfilms met dieren. Omdat de creatieve Walt besefte dat hun uitvoerende kwaliteiten beperkt waren, namen ze enkele animators in dienst. Samen met de animators creëerde hij het tekenfilmfiguur Oswald the Lucky Rabbit. Deze trok de aandacht van Universal Pictures, die Walt vroegen een aantal films te maken met Oswald in de hoofdrol. Oswald werd al snel populair en Walt vroeg om opslag. Universal weigerde dit, waarna Walt besloot geen Oswald-films meer te maken. Helaas was Walt hierdoor zijn animatiefiguurtje kwijt; die was het eigendom geworden van Universal Pictures.

Walt Disney creëerde een nieuw animatiefiguur: een muis met een rood broekje en gele schoenen: Mickey Mouse. Het had niet veel gescheeld of Mickey had helemaal geen Mickey geheten, maar Mortimer. Walt bedacht deze naam voor de muis, maar zijn vrouw vond Mickey beter passen. De naam Mortimer werd bewaard voor Mickey’s rivaal, die in latere animaties Minnie bij Mickey weg probeert te kapen. Walt begon in 1926 met het maken van films rondom Mickey Mouse.

Steamboat Willie is een zwart-witfilm die acht minuten duurt. Het is niet de eerste film waarin Mickey Mouse voorkomt, maar wel de eerste Mickey-film die gedistributeerd werd. Eerdere filmpjes waarin hij optrad, Plane Crazy en opvolger The Gallopin’Gaucho, waren geluidloos en niet erg succesvol. De gebroeders Disney slaagden er niet in om een distributeur te vinden voor de filmpjes. Dit veranderde toen de broers een animatiefilm met gesynchroniseerd geluid maakten. Zakenman Pat Powers voorzag succes en besloot Steamboat Willie te distributeren. Zijn vermoeden bleek juist. Door het succes besloten de Disney-broers met terugwerkende kracht iedere animatiefilm van gesynchroniseerd geluid te voorzien, waarna ook deze werden gedistributeerd. Felix the Cat, die tot op dat moment het populairste animatiefiguur ter wereld was, moest zijn plaats afstaan aan Mickey Mouse.

Het verhaal

Steamboat Willie start met Mickey Mouse die een boot bestuurt. Hij fluit het liedje Steamboat Bill en doet het geluid van de stoomfluit van de boot na. Het vrolijke tafereel wordt verstoord door Pete, de kapitein. Hij roept Mickey bij zich, maar deze heeft weinig zin om te gehoorzamen en steekt zijn tong uit. Hierop geeft Pete Mickey een schop onder zijn muizenkontje, waarna Mickey van de trap valt, uitglijdt over een stuk zeep en landt in een emmer water. Bij ‘Podunk Landing’ brengen ze dozen met goederen aan boord. Als ze weer vertrekken, zien ze te laat dat Minnie ook met de boot meewil. Ze rent achter de boot aan en Mickey pikt haar op met de hijskraan.

Als Minnie de boot raakt, laat ze haar gitaar en de bladmuziek vallen. Een geit, die ook aan boord is, eet de bladmuziek op, waarna Mickey en Minnie de geit als fonograaf (een voorloper van de grammafoon) gebruiken en aan zijn staart draaien om de muziek af te spelen. Mickey gebruikt verschillende onderdelen van de boot als percussieinstrumenten en ‘speelt’ ook nog op wat andere dieren. Hoewel kapiteit Pete het gebeuren geamuseerd aanschouwt, beveelt hij Mickey na een tijdje aardappels te gaan schillen. De scheepspapegaai begint Mickey te pesten, waarop Mickey een aardappel naar hem toegooit en het dier van boord tuimelt. De film eindigt met een spartelende papegaai en een lachende Mickey.

Muziek en geluid

De muziek van de animatiefilm is gearrangeerd door Wilfred Jackson en Bert Lewis. Zij bewerkten onder andere het nummer ‘Steamboat Bill’ van Arthur Collins (gecomponeerd in 1911) en het volksliedje ‘Turkey in the Straw’. De muziek werd gespeeld door de Green Brothers Novelty Band, die werd gedirigeerd door Carl Edouarde. Walt Disney sprak de stemmen van alle personages in.

De productiekosten waren een kleine $5000 en de film ging op 18 november 1928 in het Colony Theatre op Broadway in première. Steamboat Willie werd getekend door Walts oude vriend Ub Iwerks, een rasechte Fries. Voorafgaand aan de première is de film vertoond aan een proefpubliek, omdat de makers niet zeker wisten of een animatiefilm met gesynchroniseerd geluid wel aan zou slaan. Het publiek bestond uit Disney-werknemers en hun vrouwen. De voorvertoning moet welhaast lachwekkend zijn geweest, met pannen en potten als percussie-instrumenten en Walt Disney die live de stemmen verzorgde en achter een laken stond te grommen, lachen en spugen. Voor deze toeschouwers was het de eerste keer dat ze een muzikaal gesynchroniseerde film te zien kregen. Walt Disney zou later verklaren dat het publiek bijna instinctief reageerde op het gecombineerde beeld en geluid.

Gesterkt door de positieve reactie besloten de gebroeders Disney een producent en distributeur te zoeken. Dit lukte, en dankzij Celebrity Productions was het filmpje eind november 1928 in het theater te zien. Steamboat Willie fungeerde twee weken lang als de voorfilm van Gang War. Disney kreeg hiervoor $500 per week, een hoog bedrag in die tijd. Het filmpje zorgde niet direct voor de doorbraak van het bedrijf van Disney, maar wel voor die van Mickey Mouse. Drie dagen na de première verscheen er een lovende recensie over het de film en het animatiefiguurtje in het tijdschrift Variety Magazine, waarin onder andere stond dat de film erg goed in elkaar zat en de toeschouwers niet meer bijkwamen van het lachen.

Mickey Mouse werd ongekend populair. In 1932 werd Walt’s jarenlange inspanning beloond en ontving hij een Oscar voor zijn Mickey-films. In de voetsporen van de Mickey Mouse-reeks produceerde Walt de Silly Symphonies, een serie korte filmpjes die net als Steamboat Willie gesynchroniseerd geluid hadden. Uit deze Silly Symphonies is de meest succesvolle cartoon ooit voortgekomen: The Tree Little Pigs (1933), over kort filmpje drie kleine biggetjes en de grote boze wolf, draaide maandenlang in de theaters en de soundtrack, ‘Who’s afraid of the Big Bad Wolf’, werd hét lied van de economische depressie in de jaren dertig van de vorige eeuw.

Walt Disney bleef filmpjes met Mickey produceerde en introduceerde ook enkele vrienden op het witte doek: Donald Duck, Goofy en Pluto stonden in eerste instantie alleen naast Mickey, maar kregen later een spin-off. In 1937 werden Pluto en Donald hoofdrolspelers in hun eigen tekenfilms, Goofy volgde in 1939.

Steamboat Willie wordt vandaag de dag als nationaal cultureel erfgoed gezien in de Verenigde Staten. Hoewel de auteursrechten voor de film zouden verlopen in 2003, lobbyde het Amerikaanse Congres met succes voor het verlengen van de auteursrechtelijke bescherming met twintig jaar. Hierdoor zullen de auteursrechten niet vrijkomen voor 2023. Daarnaast is Steamboat Willie een van de zes animatiefilms die nog steeds speelt in de Main Street Cinema in Disneyland.