VIP: Elvis

Er zullen niet zo heel veel mensen op aarde zijn die niet minstens één song van Elvis (her)kennen, of het nu een stevige rocker uit zijn beginjaren is (It’s All Right (Mama), Jailhouse Rock, Hound Dog), een mierzoete ballade uit een van zijn vele films (Are You Lonesome Tonight?, Can’t Help Falling in Love) of een Duits volksliedje (Wooden Heart, dat hij tijdens zijn diensttijd in Duitsland zal hebben gehoord). Kortom: een grootheid.

Daar zag het niet naar uit toen hij op 8 januari 1935 in armoedige omstandigheden werd geboren in Tupelo (Mississippi). Daar zag het zelfs ook nog niet naar uit toen de negentienjarige kort na zijn eindexamen in augustus 1953 het platenstudiootje van Sam Phillips in Memphis (Tennessee) binnenliep om een proefopname te maken. Enige ervaring had hij al, hij kon heel behoorlijk gitaar spelen en had verschillende keren als zanger op school opgetreden en aan talentenjachten meegedaan. En: hij wist dat hij zanger wilde worden. Jammer genoeg maakten de twee ballads die hij bij die gelegenheid opnam niet veel indruk op studio-eigenaar Phillips.

De aanhouder wint, een opnamesessie in 1954 leverde het sneller en feller dan gebruikelijk gespeelde That’s All Right (Mama) op, een van de oerplaten van de rock ’n roll. Door enorm veel op te treden – wat veel podiumervaring opleverde – werd Elvis al snel een beroemdheid én sekssymbool in het zuiden van de VS. Dat werd nog versterkt doordat hij ook op tv verscheen, eerst regionaal maar al snel ook nationwide. Hij nam meer muziekstijlen in zijn repertoire op (gospel, country) en had veel invloed op iedereen die een gitaar kon vasthouden en ‘iets’ met muziek wilde. Interessant is dat Elvis zich nooit iets heeft aangetrokken van de toen nog strikte rassenscheiding: hij luisterde naar ‘zwarte’ muziek – blues, rhythm & blues, gospel – en sprak zich ook uit tegen raciale vooroordelen.

Phillips zou niet lang van Elvis profiteren, in 1955 sloot diens nieuwe manager ‘Colonel’ Parker een voor die tijd gigantische deal – 35.000 dollar! – met platengigant RCA. Het daarvoor opgenomen Heartbreak Hotel werd in begin 1956 zijn eerste nummer 1-hit. Zijn roem steeg zo snel dat hij in dat jaar ook al in een film verscheen, Love Me Tender. Er zou nog een hele sliert aan films volgen, de ene nog mierzoeter en slapper dan de andere, want de formule sloeg aan. Al in 1957 verdiende hij met optreden, platen maken en in films optreden zoveel dat hij zich een landhuis kon veroorloven: Graceland.

We kennen hier het begrip Beatlemania, maar jaren daarvoor kenden ze in de VS al Elvismania met hordes gillende meiden. Zijn diensttijd overleefde hij artistiek gezien, terwijl hij daardoor toch van begin 1958 tot begin 1960 uit de publiciteit was. Twee jaar is in de showbusiness een eeuwigheid, maar Parker regisseerde zijn terugkeer voortreffelijk met een tv-show en nieuwe filmopnamen. Dat was pas echt kassa, maar midden jaren zestig was Elvis’ carrière als serieus te nemen rocker voorbij. Zelfs de soundtracks van de eindeloze reeks aan steeds slappere films verkochten eind jaren zestig niet goed meer. De tijden waren duidelijk veranderd, Elvis was een has been geworden.

Of niet? Een speciale kerstshow voor de tv eind 1968 was een groot succes, Elvis nam weer met nieuw elan platen op en maakte zowaar een comeback. Optreden deed hij daarna in Las Vegas, twee maanden per jaar voor een miljoen dollar. Succesvol, nou en of, het publiek dat ooit ook tiener was geweest stroomde toe. Maar het was ook ontluisterend: de jonge god van weleer was, nog geen veertig jaar oud, veranderd in een vadsige man in extravagante glitterpakken. Elvis was de Liberace van de rock ‘n’ roll geworden, een karikatuur die een paar seconden door hem gedragen sjaaltjes uitdeelde aan het adorerende (vrouwelijk) publiek. Ondanks een steeds slechtere gezondheid door overdadig gebruik van allerlei ‘middelen’ hield hij er in de jaren zeventig nog een moorddadig tourschema op na met meer dan 150 optredens per jaar. Zijn tv-show Aloha from Hawaii werd in 1973 door tientallen miljoenen kijkers gezien. Het lukte ook nog om plaatopnamen te maken, al werd dat door zijn verslechterende conditie en gebrek aan interesse steeds moeilijker.

Op 16 augustus 1977 werd hij in de badkamer van Graceland dood aangetroffen. De exacte doodsoorzaak is nooit helemaal vast komen te staan, wel werd duidelijk dat hij minstens veertien verschillende drugs en medicijnen door elkaar had gebruikt. Bij een tweede autopsie zeventien jaar later (!) werd uiteindelijk besloten dat een hartaanval – waarbij de excessieve hoeveelheden drugs en medicijnen vast wel een rol hebben gespeeld – de doodsoorzaak was. We zagen praktisch hetzelfde, inclusief aangeklaagde lijfarts, 32 jaar later in de herhaling bij de dood van Michael Jackson.

Graceland werd al snel een bedevaartsoord – ook een vorm van Elvismania – en trekt tegenwoordig zo’n 600.000 bezoekers per jaar (reserveer tickets van tevoren!). Het landgoed is in 2006 door de regering zelfs tot National Landmark uitgeroepen, wat wel aangeeft hoe belangrijk Elvis nog steeds wordt gevonden. Niet zo gek voor iemand die minstens 210 miljoen platen heeft verkocht (en waarschijnlijk nog veel meer, maar de gegevens zijn niet voldoende betrouwbaar).

Ook Elvis’ manager verdient in dit verhaal aandacht, want Colonel Tom Parker (1909-1997) was helemaal geen kolonel en heette ook geen Parker. Eigenlijk was hij ‘gewoon’ Dries van Kuijk uit Breda. Eind jaren twintig was hij illegaal de VS binnengekomen. Door (zonder daarvoor toestemming te vragen) in het Amerikaanse leger te gaan had hij ook zijn Nederlanderschap verspeeld. Hij was dus statenloos en zou, als hij de VS verliet, bij gebrek aan papieren het land niet meer binnenkomen. Het verklaart waarom Elvis nooit buiten de VS heeft opgetreden en zijn roem niet nóg groter is geworden. Dat wil niet zeggen dat Parker een slechte manager is geweest, want hij slaagde erin zeer lucratieve deals voor zijn protegé te sluiten.

Aardig is tenslotte dat Elvis ooit de benaming The King van de hand wees. De échte King van de rock ‘n’ roll was volgens hem Fats Domino. Maar als we kijken en luisteren naar vroege opnamen van Elvis, dan valt het niet mee om het daarmee eens te zijn.

Het Diepe Zuiden van Amerika ('The Deep South') is de ultieme bestemming voor muziekfanaten. Blues en rock 'n' roll in Memphis, country- en westernmuziek in Nashville, jazz in New Orleans.