Ophef over Oreo's

Wat wil het geval? Voedselgigant Mondelez International (ontstaan door afsplitsing van de snackdivisie van multinational Kraft Foods, hier vooral bekend van de merken Douwe Egberts, LU en Stimorol) kondigde eind vorig jaar aan een van de fabrieken van dit koekje te verplaatsen van Chicago naar Salinas in Mexico. Het gevolg: 600 banen gingen verloren. Nu is de Oreo een soort basisvoedsel in Amerika, dus dat bericht hakte erin. Het was daardoor ook een mooi onderwerp waarbij de verschillende presidentskandidaten konden laten zien hoe ze dat varkentje eens even zouden wassen.

Trump liet weten nooit meer een Oreo-koekje te zullen eten. De verhuizing vormde aanleiding om van leer te trekken tegen het in 1994 tussen de VS, Canada en Mexico gesloten North American Free Trade Agreement (Nafta), waardoor handelsbelemmeringen verdwenen en goederen goedkoper in Mexico kunnen worden gemaakt.

Sanders liet weten dat de verplaatsing van de productie een symbool was van de hebzucht van het grootkapitaal. Het bedrijf verkeert niet wat je noemt in acute geldnood, in 2015 was de brutowinst ruim 11 miljard dollar. De CEO verdient zo’n twintig miljoen dollar per jaar. Een directe noodzaak tot bezuiniging was er dus niet, de verhuizing was louter een kwestie van shareholders value.

Hillary Clinton kwam op bezoek in de fabriek, sprak met een aantal mensen die hun baan dreigden te verliezen en beloofde contact op te nemen met de CEO van Mondelez om te vragen de fabriek open te houden. Had dat effect? Nee; het weinig roemruchte verhaal speelde dan ook geen rol in haar campagne.

Het verhaal van de Oreo-fabriek is uit te breiden tot honderden andere gevallen. Of dat allemaal te wijten is aan het Nafta is nog maar de vraag. Volgens Sanders – die vanaf het begin in de jaren negentig consequent tegen dit verdrag is geweest – heeft het 800.000 Amerikaanse banen gekost. Maar volgens de US Chamber of Commerce heeft het juist geleid tot een toename van de handelsstromen die alleen al in de eerste vier jaar 800.000 banen heeft opgeleverd. Inmiddels zou het Nafta zelfs goed zijn voor 1,7 miljoen banen.

Al de mensen die hun baan zijn kwijtgeraakt en zonder werk zitten – of met lager betaald werk moeten zien rond te komen – hebben daar geen boodschap aan. Zij zien vooral productiewerk (blue collar jobs) verdwijnen, zonder dat daar in hun ogen een duidelijke noodzaak voor is. Het maakt ook duidelijk hoezeer de keuze voor een bepaalde kandidaat voor veel kiezers economisch gedreven is: banen en inkomsten staan centraal, morele en ethische kwesties spelen nauwelijks een rol, zoals vooral Cruz tot zijn schade heeft gemerkt.

Het grappige is dat de reactie van de drie overgebleven kandidaten op deze problemen niet eens zo ver uiteenloopt. Alle drie stellen ze maatregelen voor om meer banen binnen de Verenigde Staten te houden, hetzij door het Nafta aan te passen (Trump en Sanders), hetzij door bedrijven die banen naar elders verplaatsen zwaarder te belasten met een zogenoemde tax clawback (Clinton). Zij kan zich lastig hardop tegen het Nafta keren (als ze het al zou willen), het is tenslotte een ‘product’ van het bewind van haar echtgenoot. Het maakt ook duidelijk dat het voor veel kiezers misschien wel lood om oud ijzer is wie president wordt. Als je dan ook nog ziet dat Trump en Clinton in de polls naar elkaar toe kruipen – Clinton leidt nog steeds, maar de marges worden kleiner – dan durf ik nog niet met zekerheid te zeggen wie in november gaat winnen.