Music Monday - Rock & Roll

Temidden van de vele muziekstijlen die we aan de Verenigde Staten te danken hebben – blues, jazz, gospel, country – is er één die qua verspreiding en wereldwijde invloed met kop en schouders boven alle andere uitsteekt: rock ‘n’ roll. En dat hebben we voor een belangrijk deel te danken aan iemand die eigenlijk advocaat wilde worden (en nee, het is niet Elvis Presley).

Elvis Jailhouse Rock, public domain

Van advocaat naar platenbons

Maar Sam Phillips (1923-2003) werd geen advocaat. Hij werd ook geen artiest, wat je misschien zou verwachten, maar studio- en platenbaas. Hij begon in Memphis een opnamestudiootje, aanvankelijk genaamd Memphis Recording Service (later de beroemde Sun Studio), en het platenlabel Sun Records. Dat bracht met redelijk succes (zwarte) rhythm & blues-muziek uit, aanvankelijk zelfs nog op 78 toerenplaten. De studio maakte geschiedenis met het binnenwandelen van een zekere Elvis Aaron Presley in juli 1953. Het beroemde verhaal dat Elvis alleen maar een plaatje voor zijn moeder wilde maken is inmiddels naar het rijk der fabelen verwezen: hij had ambities als zanger en was op zoek naar een platencontract. Phillips zag er wel wat in en de doorbraak kwam een jaar later met That’s All Right (Mama), oorspronkelijk een blues, maar dit keer veel sneller en opzwepender gespeeld. En bingo! De nieuwe sound van de rock ‘n’ roll sloeg aan.

What's in a name?!

Waar rock ‘n’ roll precies vandaan komt is nauwelijks aan te geven. Zelfs over hoe je het schrijft verschillen de meningen: rock and roll, rock & roll. Het is, als zoveel muzieksoorten, een mengelmoes van vele stijlen: rhythm & blues, country en country-swing, boogie-woogie en blues (met name de ‘elektrische’ Chicago-blues). Ze hebben allemaal invloed gehad. Ook over de herkomst van de naam bestaat onduidelijkheid. Er is een song Rock and Roll uit 1934 van de toen beroemde Boswell Sisters, maar die heeft stilistisch niets met de latere muzieksoort van doen. De term werd desondanks al in de jaren veertig gebruikt voor snelle muziek waar je goed op kon dansen.

Elektrische gitaar en slapping bass

Een voordeel van rock ‘n’ roll was het beperkte instrumentarium waarmee je uit de voeten kon: de nog betrekkelijk nieuwe elektrische gitaar, een bas en drums. Het ontbreken van dat laatste kon bovendien worden ondervangen door op de bas bij het spelen aan de snaren te trekken. De terugspringende snaren leveren een soort slagwerkeffect op, een slapping bass. En meer mag natuurlijk altijd: een tweede gitaar, piano, saxofoon, enzovoort. Terug naar Sam Phillips, die ook aan de wieg stond van de carrières van Carl Perkins, Jerry Lee Lewis en Roy Orbison – allemaal rockers – en van countryzangers Johnny Cash en Charlie Rich en van bluesgrootheid Howlin’ Wolf. Niet alles veranderde in goud, want wie heeft er tegenwoordig nog gehoord van Billy Riley & his Little Green Men? De succesvolle artiesten werden trouwens later weggekocht door grote labels.

Rocksterren, vroeger en nu

Ondanks de explosie van talent rond Memphis kwam niet alle rock ‘n’ roll uit de stal van Sam Phillips. Denk aan Chuck Berry uit St. Louis, die beroemd werd via Chess Records van Leonard Chess in Chicago. Of aan Richard Pennyman uit Macon, Georgia, die als Little Richard luidruchtig furore maakte voor hij predikant werd, hoewel hij ook daarna incidenteel bleef optreden. Denk ook aan Gene Vincent, de jong overleden Eddie Cochran en aan Buddy Holly, Richie Valens en Jape Richardson oftewel The Big Bopper. In 1959 kwamen ze alle drie bij hetzelfde vliegtuigongeluk om het leven. En zo zijn er tientallen, honderden andere rocksterren van vroeger en nu, want, zoals gezegd, er is nauwelijks een andere muziekvorm te bedenken die zo over de wereld is gegaan.

Rock around the clock

Degenen die in 1954 de eerste rock ‘n’ roll nummer 1-hit scoorden én rock bij een groot blank publiek bekend maakten waren Bill Haley & his Comets met Rock Around the Clock. De ooit razend populaire Haley (goed voor 25 miljoen platen) is tegenwoordig nauwelijks meer dan een voetnoot in de muziekgeschiedenis, maar door de film Blackboard Jungle waarin dit nummer wordt gespeeld veroverde de rock ‘n’ roll de wereld. Tot ontzetting van ‘het gezag’ dat niet wist wat het moest beginnen met de jeugd die er helemaal op los ging.

Rebellie ten top

Het is grappig om je te realiseren dat de muziekvorm die we nu als een symbool van de jaren vijftig zien (geen film kan zonder) indertijd behoorlijk omstreden was. Ouders en ouderen zagen de woeste muziek en het – natuurlijk – zedenverwilderende gedrag dat er het gevolg van was als het begin van het einde der tijden. Als je nu, zo’n zestig jaar later, hoort hoe Buddy Holly het prachtige en melancholieke It Doesn't Matter Anymore zingt – in een keurig arrangement met een compleet strijkorkest – of hoe Carl Perkins zich druk maakt over het netjes houden van zijn Blue Suede Shoes, dan vraag je je af waar de mensen zich toen over opwonden. Maar goed, het waren de dagen van jasje-dasje waarin mensen er op hun twintigste al uitzagen alsof ze vijftig waren en het dragen van een spijkerbroek een teken van rebellie was – en Little Richard ging ook naar hedendaagse maatstaven in die jaren prettig tekeer. Nog steeds leuk! Rock ‘n’ roll zal het generatieconflict niet hebben veroorzaakt, maar het hielp natuurlijk wel.

De fameuze Sun Studio

De plaats waar het allemaal begon, de Sun Studio, is tegenwoordig een attractie van formaat. Curieus genoeg ligt de studio maar op een kwartiertje rijden van de plaats waar het in zekere zin eindigde: Graceland, het landhuis waar Elvis later woonde en in 1977 overleed, slechts 42 jaar oud. In Cleveland (Ohio) bevindt zich de Rock & Roll Hall of Fame. Cleveland is – laten we eerlijk zijn – niet de meeste interessante stad om te bezoeken, maar als je er toch in de buurt bent, is dit zeker de moeite waard. Misschien loop je wel naar buiten met een special edition Les Paul Gibson gitaar van 8000 dollar, je weet ’t maar nooit… Ook heel interessant is het EMP in Seattle, museum voor popular culture, waaronder in dit geval popmuziek en science fiction wordt verstaan. Alleen al het gebouw van sterarchitect Frank Gehry is een bezoek ruimschoots waard.

Sun Records Studio, Memphis Tennessee, public domain, by Carol M. Highsmith
Voorpret-alarm! Reizigers vertellen reizigers, campers (truck-camper & C-25) & presentaties
Kom 23 of 24 maart naar de Reizigersbeurs
Kom naar een infodag met special guests, zoals Travel Texas en indianen.
Meld je gratis aan