Kerstverbod

We hebben het dan over de tijd waarin de Puriteinen het voor het zeggen hadden, in het begin en midden van de zeventiende eeuw. 25 december was vanaf het allereerste begin van de Europese immigratie bij de Puriteinen een gewone werkdag. Mensen met een andere, iets minder strenge geloofsovertuiging (voor zover die er in die dagen al waren) die wél aandacht aan Kerst wensten te besteden, dienden dat binnenshuis te doen en moesten daarbij vooral niet opvallen.

Als argument werd aangevoerd dat het helemaal niet zeker was dat Jezus inderdaad op 25 december was geboren, terwijl het ‘vieren’ bovendien in veel gevallen neerkwam op (te) veel eten en drinken – klinkt bekend? – en zelfs kaartspelen en gokken, wat in de ogen van de Puriteinen een doodzonde was. Je krijgt trouwens wel eens het idee dat de Puriteinen er vooral op uit waren om te voorkomen dat iemand in zijn leven ook maar een moment plezier zou hebben.

Het werd nog erger: in mei 1659 bepaalde het General Court for the Massachusetts Bay Colony dat …whosoever shall be found observing any such day as Christmas or the like, either by forbearing labour, feasting, or any other way upon any such account as aforesaid, every such person so offending, shall pay five shillings as a fine… . ‘The like’ sloeg in dit geval op Pasen, want ook dat mocht niet worden gevierd. Volgens de rechtbank was het vieren van dergelijke feesten een kwestie van bijgeloof en leidde het tot onrust of erger.

De Engelse koning Charles II (koning tussen 1660 en 1685, in eigen land druk bezig met het wegwerken van de scherpste kantjes van het puritanisme van Oliver Cromwell) liet zijn Amerikaanse onderdanen in veel opzichten hun zaakjes zelf regelen, maar vond dit te ver gaan. Vanaf 1679 probeerde hij het kerstverbod af te schaffen, wat een paar jaar later door de Engelse gouverneur Sir Edmund Andros werd uitgevoerd. In de praktijk veranderde er niet veel: Kerst werd nog steeds niet (zichtbaar) gevierd, alleen de boete was vervallen.

Pas veel later, in de negentiende eeuw, ontstond er iets wat je een bescheiden viering van Kerst zou kunnen noemen. Maar zelfs nog rond 1850 was 25 december in Boston een gewone schooldag en leerlingen die dan niet kwamen opdagen, konden voor straf van school worden gestuurd. Pas toen president Ulysses S. Grant (1870-1878) in 1870 Kerst tot nationale feestdag uitriep, kwam daar een einde aan. Overigens is nog steeds alleen 25 december een officiële federal holiday in de Verenigde Staten.

Je zou een tikje zuur kunnen opmerken dat de Puriteinen met hun kritiek op het vele eten, drinken en gokken tijdens Kerst misschien niet eens helemaal ongelijk hadden. Het is dat het grootscheeps winkelen (‘Christmas shopping season’ begint tegenwoordig al op de vrijdag na Thanksgiving, eind november) in hun dagen nog ontbrak. Maar om het te verbieden is een vorm van dwingelandij die wel heel erg ver gaat. Tegenwoordig zouden we zo’n maatregel onacceptabel vinden – al zou een verbod wel het prettige neveneffect hebben dat je niet wekenlang de hele dag overal dezelfde kerstsongs te horen krijgt.