Continuïteit in de Amerikaanse geschiedenis

Wie had dat verwacht: een onbesuisde ondernemer zonder politieke ervaring die niet al te veel op heeft met regels en regeltjes en zich presenteert als buitenstaander die het politieke establishment in het verdorven Washington wel eens even zal aanpakken. Kansloos toch, zo iemand? En toch lukte het Andrew Jackson om op die manier in 1828 de presidentsverkiezingen te winnen. Tot veler afgrijzen, mogen we wel zeggen. De parallel met het heden is frappant en toont aan dat Trump een minder uitzonderlijk fenomeen is dan vaak wordt aangenomen. Er is meer continuïteit in de Amerikaanse geschiedenis dan we denken.

Het is een continuïteit die opvalt bij het lezen van de onlangs verschenen Geschiedenis van de Verenigde Staten van Frans Verhagen. Het is bij zo’n geschiedschrijving altijd een keuze op welke aspecten je de nadruk legt, maar dat verschillende elementen vanaf het begin tot op de huidige dag een rol spelen is zeker waar.

Neem bijvoorbeeld de verhouding tussen de staten en de federale overheid. Zelfs de Founding Fathers hadden daar al verschillende ideeën over, met Thomas Jefferson als meest uitgesproken voorstander van veel zelfstandigheid voor de dertien staten, en Alexander Hamilton die een krachtiger centraal gezag voorstond. Je zou Jefferson een romanticus kunnen noemen die de blik op het verleden had gericht en Hamilton als minister van Financiën degene die economisch en politiek vooruit keek. Zoals we inmiddels weten trok Hamilton aan het langste eind.

Een andere Amerikaanse traditional is boosheid over de (te) machtige overheid. De recentste aflevering daarin is de Tea Party. Ook hier zie je bij herhaling hetzelfde patroon: gaandeweg worden dergelijke verzetsbewegingen in afgezwakte vorm onderdeel van de mainstream politiek, waarna er een paar decennia later opnieuw verzet ontstaat. Een van de presidentskandidaten-van-dienst kan daar dan weer gebruik van maken. Jackson en Trump zijn uitzonderlijk omdat ze het inderdaad tot president hebben geschopt, maar de afgelopen twee eeuwen hebben ze talloze aspirant-collega’s gehad die in de vergetelheid zijn verdwenen.

Of, als derde voorbeeld, het verzet tegen immigranten. Dat klinkt wat vreemd voor een land dat zijn ontstaan aan miljoenen immigranten te danken heeft, maar het is geen onlogisch verschijnsel. Een toestroom aan nieuwe immigranten houdt immers de lonen laag en vormt een bedreiging voor degenen die er, vaak na langdurig sappelen, in zijn geslaagd een zekere welstand te verwerven. Al rond 1850 was er zelfs kortstondig een speciale anti-immigratiepartij, de American Party. Ook zonder aparte partij laaide het verzet nadien regelmatig op, tegen Chinezen, Italianen (en katholieken), Joden, Russen, Japanners en als recentste groepering Latino’s. Alleen de belofte om een muur te bouwen is nieuw.

En zo zijn er meer constanten en parallellen te ontdekken die helpen om beter te begrijpen wat er zich in het land afspeelt. Om nog even terug te komen op Andrew Jackson: hoe omstreden de man ook was, hij diende twee termijnen (1829-1837) en wordt tegenwoordig beschouwd als een van de betere presidenten uit het begin van de negentiende eeuw. Het is afwachten of er ook in dit opzicht sprake zal zijn van een parallel.

Geschiedenis van de Verenigde Staten - Frans Verhagen
Uitgeverij Boom, Amsterdam
Boek ISBN 978 90 5875 814 9 € 39,90
E-boek ISBN 978 90 5875 815 6 € 17,90